maandag 29 juli 2013

Wat leert Ferrari ons over ons geldmodel?

Vorig jaar hebben we tijdens de vakantie met onze kids een bezoek gebracht aan het Ferrari-museum. Ik vermoed dat wat mij er het meest in aansprak, niet hetzelfde is als wat onze jongens er zo leuk aan vonden. Voor mij was het hoogtepunt een spreuk aan de muur: 'Power is nothing without control'. Absoluut waar natuurlijk voor een Ferrari. Maar niet alleen voor een Ferrari.

Ik moest gelijk denken aan de werking van ons geldmodel. In vorige blogs heb ik daar al het één en ander over geschreven. Op hoofdlijnen komt die werking erop neer dat er in onze samenleving altijd meer schuld is dan geld, als gevolg van de manier waarop geld gecreëerd wordt, namelijk door het verstrekken van rentedragende leningen. Zo zijn we sinds zo'n 200 jaar terechtgekomen in een situatie waarin economische groei noodzakelijk is. Economische groei is dus niet alleen maar gunstig of plezierig. We hebben het nodig omdat anders het financiële systeem, het hart van onze economie, in elkaar stort.

Dat dit geldmodel over veel power beschikt is de afgelopen eeuwen wel gebleken. De industriële revolutie, globalisering en de verzorgingsstaat, het zou allemaal niet op deze wijze van de grond zijn gekomen zonder het bestaande geldmodel. De noodzaak om te groeien, die inherent is aan het bestaande systeem, functioneert dus als het gaspedaal van onze economie. Iedereen begrijpt dat een Ferrari weinig waard is zonder rem en zonder stuur en zonder een vaardige bestuurder die deze bedient. Maar hoe zit het eigenlijk met de control van ons geldmodel?

In het algemeen wordt de oorzaak van de crisis gezocht bij ontoereikende vaardigheden en motieven van degenen die 'aan de knoppen van het financiële systeem draaien'. Het ontwerp van het geldmodel zelf wordt meestal buiten beschouwing gelaten. Wanneer we daar echter wel naar zouden kijken, dan ontdekken we dat er geen rem ís. En ook geen stuur. Hooguit een stuur aan de buitenkant waarmee de koers een klein beetje gecorrigeerd kan worden. Sterker nog, we hebben hier te maken met een 'Ferrari' die zo ontworpen is dat deze crashed alleen al wanneer je zou stoppen met het exponentieel laten toenemen van de snelheid. Zo'n 'Ferrari' zou een goed idee zijn, wanneer je enige doel is om de snelheid maximaal op te voeren. Maar als je doel is om er duurzaam mee vooruit te kunnen, is het ineens totaal geen goed idee. Niet fijn als je in zo'n wagen zit. Helemaal niet fijn. En logisch dat je je boosheid en bezorgdheid dan uit op de bestuurder ... alleen weinig effectief.

Het is niet dat ik denk dat 'onze' bestuurders geen tekortkomingen hebben, zelfs ernstige fouten gemaakt hebben. Maar het is te beperkt om daar uitsluitend onze aandacht op te richten. Als je te maken hebt met een ontwerpfout in de basis, zó ernstig als het ontbreken van rem en stuur, dan zijn heel andere maatregelen nodig. Dat vraagt om een totaal andere manier van denken.

Wat in ieder geval níet gaat werken is het behoud van de 'Ferrari' zelf tot doel verheffen. Het heil van de inzittenden is waar het hier om gaat. Ik denk dat we collectief nog maar net begonnen zijn om ons daarvan bewust te worden.

Dit jaar tijdens de vakantie kwam ik een andere tekst tegen. Deze keer niet in een museum, maar gewoon in een boek dat ik las bij de tent. Het is een nieuw rapport van de Club van Rome, 'Money and sustainability', sowieso zeer de moeite van het lezen waard*. De werking van ons geldsysteem is het thema dat de auteurs behandelen. Zij lichten het toe vanuit diverse en zeer interessante invalshoeken, onder andere met de volgende zin: 'Wegens het rente-aspect van bankschuldgeld, en in het bijzonder als gevolg van samengestelde interest, drijft het monetaire systeem onze economie in een roekeloos verplicht groeipatroon.'

En op een ander plek: 'Mensen die zich duurzaamheid aantrekken - met kwesties zoals klimaatverandering, milieudegradatie, voedsel- en watertekorten, bevolkingstoename en energieverbruik - zijn geneigd zich over het geldsysteem niet al te veel zorgen te maken. Ze zoeken het voor oplossingen ook niet in monetaire innovaties. Zelfs economen die ook bezorgd zijn over duurzaamheid, zijn zich er zelden van bewust dat ons geldsysteem systematisch onhoudbare gedragspatronen aanmoedigt die op den duur zelfs het overleven van mensen op deze planeet bedreigen.'

Nu wek ik misschien de indruk dat ik me op vakantie bezighoudt met onderwerpen die de mens somber en moedeloos kunnen maken. Maar zo is het niet. Wel ben ik ervan overtuigd dat kracht en inspiratie voortkomen uit 'je openstellen voor de realiteit zoals deze is'. En dat is wat ik zo goed mogelijk doe. En inderdaad: het inspireert me enorm.

Als we ons laten inspireren door elkaar en door ieders inzichten en verlangens, dan ben ik er zeker van de we 'Ferrari's' kunnen maken die snel zijn en tevens zo ontworpen zijn dat wíj (en niet de wagen zelf)  de snelheid en de koers bepalen.


* 'Money and sustainability - the Missing Link'; auteurs: Bernard Lietaer, Christian Arnsperger, Sally Goerner en Stefan Brunnhuber; een rapport van de Club van Rome.

1 opmerking: